మధుర రామాయణము: ఉత్తరకాండము - 29వ సర్గము

మధుర రామాయణము
ఉత్తరకాండము - 29వ సర్గము



[రావణుఁడు దేవతల సైన్యమునుండి బయటకుఁ బోవుట. అతనిఁ బట్టుకొనుటకై దేవతలు ప్రయత్నించుట. ఇంతలో మేఘనాదుఁడు మాయా ప్రయోగముచేత నింద్రుని బంధించి, విజయవంతుఁడై సైన్యముతో లంకకుఁ బ్రయాణమగుట]

అంతఁ దిమిరాక్రమితకాలమం దమరులు,
రాక్షసులు చెలరేఁగి పరస్పరమ్ము
బలమదోన్మత్తులై నశింపంగఁజేసి
కొనుచు యుద్ధ మ్మొనర్చిరి కుపితు లగుచు! 7-29-1

ఆ మహాయుద్ధమందున నసుర కలిత
మౌ బృహత్సైన్యమందు, దశాంశ మచట
శేష మగునట్లు ఖచరులు సేసి, మిగిలి
నట్టి సైన్యమున్ యమపురి కంపి రపుడు! 7-29-2

అంధకారావృతంపు జన్యమ్మునందు
దేవరాక్షసు లొండొరుల్ ద్రెక్కలిగొను
చుండ్రిగాని, పరస్పర సూక్ష్మదృక్కుఁ
బఱపి పరిపంథి నెఱుఁగంగ వలవరైరి! 7-29-3

అంధకారబంధురమగు నా దురమున
బల్లిదుండ్రౌ త్రితయ వీర వరులునైన
యింద్రజిద్రావణేంద్రులే యెట్టి మోహ
జాలమందుఁ జిక్కకయుండ్రి సర్వులందు! 7-29-4

అంత నా రావణుఁడు తనవైన బలము
లన్ని క్షణకాలమందున నంతమగుటఁ
గనియు, నాగ్రహోదగ్రుఁడై, ఘనము గాను
సింహగర్జన సేసె నా చివ్వయందు! 7-29-5

పిదప దుర్ధర్షుఁడౌ సురద్విషవిభుండు
క్రోధమున రథసారథిం గూర్చి యిటులఁ
బలికె “రథముఁ, బ్రతిద్వంద్విపక్షమంత
నాశమౌ దాఁక, నడుమన నడుపుమయ్య! 7-29-6

ఇప్పు డేను స్వయముగ ననేకవిధము
లైన శస్త్రసారముతోడ, నమర వితతిఁ
జంపి, యమలోకముం జేర్తు, శౌర్యము వెలుఁ
గొందు నట్టులఁ బోరున నుద్యమించి! 7-29-7

నేన స్వయముగా యుద్ధాన నిక్కముగను
యమవరుణధనదేంద్రుల హతమొనర్చి,
పిదప దేవత లందఱ బెండుపఱచి,
పరఁగ ముల్లోకములకధిపతినగుదును! 7-29-8

’విమత తతి మధ్య రథచోదన’ మని భయము
నందకుము! శీఘ్రముగఁ ద్రోలు మరద మిపుడ!
మఱలఁ జెప్పెద, రథము, విమత నిచయము
నాశమౌదాఁక, నడుమన నడుపుమయ్య! 7-29-9

వినుము! మనమున్న యిద్ది నందనవనభువి!
కనఁగ సురసేన యుదయాద్రి కడ దనుకను
వ్యాప్తమైయుండెఁ! గానఁ, దత్పర్వతమ్ము
దాఁక విజయింతుఁ, గొనిపొమ్మ త్వరితముగను!” 7-29-10

అనిన రావణు వచనమ్ము లాలకించి,
వెసను రథసారథియు మనోవేగముగల
తురగములఁ బూన్చినట్టి యా యరద మపుడ
శత్రుమధ్యదేశమునకుఁ జాఁగఁ ద్రోలె! 7-29-11

అపుడు దేవేశ్వరుండైన యద్రిభిదుఁడు,
రావణుని నిశ్చయము విని, రణభువిఁ గల
రథమునందుండి, యచటి నిర్జరులతోడఁ
దనదు వ్యూహమ్ము నిట్టులఁ దగఁ బలికెను! 7-29-12

“వినుఁడు సురలార! యెయ్యది ప్రియము నాకుఁ
గూర్చునో, యట్టి వాక్యమ్ముఁ గూర్చి మీకుఁ
జెప్పెదను! పంక్తికంఠు సజీవునిగను
బంధితునిఁ జేయవలెను గీర్వాణులార! 7-29-13

కడు బలాధికుఁడగు దశకంఠుఁడు రథ
మందు నారూఢుఁడై వచ్చి, మనపయిఁబడి,
పౌర్ణమిని విజృంభించెడి వారినిధి ల
హరిని వలె విజృంభించి, నుగ్గాడఁగలఁడు! 7-29-14

వరబలోన్నతాభయుఁడైన వానిఁ జంప,
మన మశక్తుల మగుదుము! కనుక, వాని
సంయుగమ్మున బంధింపఁ జక్కనయగుఁ!
దత్ప్రయత్నమ్మునకు మీరు తరలుఁడయ్య! 7-29-15

బలినిఁ బాతాళమున హరి బంధితునిగఁ
దగ నొనర్పఁగ, నేను ముజ్జగము లనుభ
వించుచున్నట్లు, పాపాత్ము వీని నటులె
బంధితునిఁ జేయవలెనని పలుకుచుంటి!" 7-29-16

వేలుపులతోడ నిట్లని వేలుపుదొర,
బంతిమోములదొరతోడి బవరము విడి,
వేరు తలమునకుం జని, బీతు గలుగఁ
బోరు మొదలిడె రక్కసి మూఁకతోడ! 7-29-17

అని నివర్తితుఁడుం గాక యాశిరపతి,
యుత్తరమునుండి చొఱఁబడఁ దత్తబడను,
నతనిఁ గనుచును నిఁక సహస్రాక్షుఁ డంత,
క్షిప్రమే ప్రవేశించె దక్షిణమునుండి! 7-29-18

అంత యోజనశతదూర మాశిరపతి,
దివిజ సైన్యానఁ జొచ్చియు, స్థిరబలయుతుఁ
డగుచు, వారలపయిని శస్త్రాస్త్రవర్ష
మునుఁ గుఱియఁజేసెఁ, జీకాకుఁ గొనఁగఁ జేసి! 7-29-19

అపుడు శక్రుండు తనసేన లంతమగుటఁ
గనియు, విభ్రాంతి నందక, వెనుకనుండి
వచ్చి, రావణు ముట్టుకోల్పఱచి, యుద్ధ
విముఖుఁ గావించె సరగున విక్రమించి! 7-29-20

ఇవ్విధమ్మున దైత్యేంద్రు నింద్ర శౌర్య
గ్రస్త దుస్థితి నీక్షించి రాక్షసులును,
దనుజు లపుడు “హా! చచ్చితి” మనెడి ధ్వనులు
వెడలఁ గ్రక్కిరి యగ్రోగ్రవిగ్రహమున! 7-29-21

అంతఁ గ్రోధసమ్మోహితుం డయిన మేఘ
నాదుఁ డత్యాగ్రహమున స్యందనము నెక్కి,
యతిభయంకర సురసైన్యమందు, మిగుల
వడిగఁ దాఁ బ్రవేశించెను బడలువాప! 7-29-22

తనకుఁ దొల్లి ముక్కంటి యిచ్చిన వరమగు
మాయనుం బూని, యతఁడు సంరంభమునను
దేవతల సైన్యమునఁ దూఱ, దివిజు లపుడు,
సమర రంగమ్మువిడి, పాఱి, చనిరి వేగ! 7-29-23

పాఱిపోయెడి సైన్యమున్ వదలి, యతఁడు
దేవతలఱేనిఁ గూర్చియుం బోవ, నపుడు
మిగుల తేజస్వి బలశాలియగు మఘవుఁడు,
తనదు రిపుసూను నచ్చటఁ గనుఁగొనఁడయె,
నింద్రజిచ్ఛాంబరీకృతసాంద్రమహిమ! 7-29-24

ఘనబలాఢ్యులు నగునట్టి దనుజ రిపులు,
ముక్త కవచుఁడౌ రావణిన్ మొత్తినను, న
తండు, వారల కేమియు దబ్బ ఱిడక,
భయము నందక నిలిచెను భండనమున! 7-29-25

అప్పు డా మేఘనాదుండు, నమర విభుని
సారథియగు మాతలి నట శరవరతతి
చేతఁ బ్రహరించి, యటులె వజ్రిపయిఁగూడ
బాణవర్షమ్ముఁ గుఱిపించె హృణిపెనుపున! 7-29-26

పిదప శక్రుండు రథమును విడచి, యటులె
సారథినిఁ బంపి, సితసామజప్రభు పయి
నధివసించి, రావణికయి, యచట నిచట
వెదుకఁ దొడఁగె, నాతనియొక్క బేలు కతన! 7-29-27

అతఁడు మాయా బలముచేత నచటఁ గానఁ
బడకయున్నట్టివాఁడయి, యుడుపథమ్ముఁ
జేరి, హరిని మాయాపరిక్షిప్తునిగను
జేసి, శరవర్షియై పర్వె శీఘ్రముగను! 7-29-28

కొంత వడికి రావణియె, శక్రుఁ డలసెనని
తెలిసి, తన మాయచేత బంధించి, పిదపఁ,
దనదు సైన్యమ్ము చెంత కాతనినిఁ దీసి
కొని వెడలెఁ, దాను వీరత్వమున నడరుచు! 7-29-29

అటుల వానిచే ఘన రణమందునుండి,
బలిమిఁ గొంపోవఁబడు నింద్రుఁ బరఁగఁ జూచి,
యమరు, “లేమగునో గదా!” యని మనములఁ
జింతనము సేయఁ దొడఁగిరి చేష్టలుడిగి! 7-29-30

“అసురు లందఱి మాయల నణఁచునట్టి
విద్య గల యింద్రునిం బట్టి, వెంటఁగొనుచుఁ
బోవు మాయావి, రావణు పుత్రుఁ, డిచట
నగపడుట లేదె!” యంచుఁ దా మనుకొనిరయ! 7-29-31

ఇటులఁ దలఁచుచు దేవతాపటలి మిగులఁ
బ్రతిఘమునుఁగొని, యప్పుడు రావణు పయి,
రణ విముఖుఁడునౌనటుల, మార్గణపు వృష్టిఁ
గుఱియఁజేసెను మిగులంగఁ, గోరి యనిని! 7-29-32

రావణుం డని, నాదిత్యులను, వసువుల
నెదురుకొనియును, వారిపై నెగ్గలేక,
వారి చేతను బీడింపఁబడుచు, బవర
మొనరఁ జేయఁజాలకయుండెఁ, గనఁగ నపుడు! 7-29-33

మిగుల మ్లానుఁడై, యుద్ధానఁ బగఱచేత
దెబ్బతిన్నట్టివాఁడునై, దీనముగను
నున్న తండ్రిని వీక్షించి, యుగ్రుఁడగుచు,
నింద్రజి చ్ఛాంబరిని వీడి, యిటులఁ బలికె! 7-29-34

“పోయెదము రమ్ము, తండ్రి! యీ పోరునాపి!
మనకె విజయమ్ము లభియించెనని తెలియుము!
స్వస్థుఁడవు కమ్ము, మనమున వ్యథలు నన్ని
తొలఁగి చనునట్లు, సంతస మొలుక నీవు! 7-29-35

అమరులకు, ముజ్జగములకు నధిపతియగు
వజ్రి, నమర సైన్యము నుండి బంధితునిగఁ
బొనరిచియు, దేవతల గర్వములును దొలఁగు
నట్లు సేసితి యుద్ధమ్మునందు నేను! 7-29-36

తండ్రి! యిఁక నీవు మండ్రాటకాండ్ర, నీదు
తేజ మలరఁగ నణఁచియుఁ, దిరముగాను,
మూఁడు లోకాల ననుభవింపుమయ! యిప్డు
వ్యర్థమైనట్టి యుద్ధంపు టలుపు లేల?” 7-29-37

ఇంద్రజి ద్వాక్యములు విని, ఋభువు లపుడు,
పెనఁకువల నుండి విరమించి, వెనుదిరిగిరి!
ప్రభుఁడు దేవేంద్రుఁడే లేని వార, లటులఁ
గాక, మఱియె ట్లొనర్తురు కదనమందు? 7-29-38

అనివిగతుఁడు, నుత్తమతేజుఁ, డమరవైరి,
సుప్రసిద్ధుఁడౌ రాక్షసేశుండు, తనదు
నాత్మజుఁడు వల్కు ప్రియవాక్కు లన్ని వినియు,
మన్ననల మాటలను నిట్లు సన్నుతించె! 7-29-39

“అతిబల! ప్రభు! నీదు పరాక్రమమున,
నాదు కులవంశవృద్ధినొందంగఁజేసి;
తిప్పు డతులబలుండవై, యిట్టి యింద్రు,
నటులె త్రిదశుల గెలిచితి వయ్య నీవు! 7-29-40

వత్స! నీవిప్డు రథమందు వాసవు నధి
రోపణముఁజేసి, సేనతోఁ, బ్రోలికరుఁగు;
మేను మన్మంత్రిసహిత సంహృష్టుఁడనయి
శీఘ్రమే వత్తు నీ వెన్క, జితమహేంద్ర!” 7-29-41

అనఁగ, వీరుఁ డా రావణి, యమరవిభునిఁ
గొని, బలవృతుఁడై, తనదు భవనముఁగూర్చి,
వాహనమునందుఁ గూర్చొని, ప్రమదముననుఁ
జనియు, దనుజులఁ దమ యిండ్లకును బనిచెను! 7-29-42

[ఇది వాల్మీకి విరచిత ఆదికావ్యమైన శ్రీమద్రామాయణమ్మునకుఁ దెనుఁగు పద్యానువాదమగు మధుర రామాయణములోని యుత్తరకాండ మందలి యిరువది తొమ్మిదవ సర్గము సమాప్తము]

స్వస్తి

మధుర రామాయణము : ఉత్తరకాండము - 13వ సర్గము

మధుర రామాయణము

ఉత్తరకాండము - 13వ సర్గము

[రావణుఁడు నిర్మింపఁజేసిన శయనగృహమునఁ గుంభకర్ణుఁడు శయనించుట, రావణుని దురాగతములు, కుబేరుఁడు దూతనుఁ బంపి, రావణున కుపదేశమొనరించుట, రావణుం డా దూతను చంపించుట]

అనె నగస్త్యుఁడు రామున కపుడు "రామ!
పిదప నొక కొంత కాలాన వేధ ప్రేరి
తమగు తీవ్ర నిద్రయ యప్డు తన మహిమను,
జృంభ రూపాదులనుఁ గొని, చేరి, కుంభ
కర్ణు నావహించెను తమకమున మిగుల! 7-13-1

అంతఁ గుంభకర్ణుఁడు చని, యాసనమునఁ
గూరుచొనియున్న నగ్రజుఁ గూర్చి "రాజ!
నన్నుఁ బెను నిద్ర బాధించుచున్నదయ్య!
శయన గృహమును గట్టించుమయ!" యనియెను; 7-13-2

అనినయంతనె రావణుం డాజ్ఞ నిడఁగ,
విశ్వకర్మనుఁ బోలు శిల్పిగమి, యొక్క
యోజనమునకును ద్విగుణ యోజనముల
పొడవు వెడలుపు లున్నట్టి, పొలుపు మీఱు
ఘన గృహముఁ గట్టి, యిడెఁ గుంభకర్ణునకును! 7-13-3

స్ఫటిక కాంచన చిత్రిత స్తంభ ఘటిత
భాసితమ్ము, వైడూర్య సోపాన కృతము,
శింజినీ జాలకము, దాంత శిల్ప తోర
ణాన్వితమ్ము, వజ్రస్ఫటికాంచితంపు
టరుఁగు లలరె సుఖద మనోహర గృహమున! 7-13-4

మేరుపుణ్యగుహక్రియన్ మెఱయునట్టి
సకల సుఖకరమైన వేశ్మమ్మున నతి
బలుఁడు కుంభకర్ణుఁడు చేరి, బహు సహస్ర
వత్సరములు శయించి, తెర్వఁడయ కనులు! 7-13-5

కుంభకర్ణుఁ డా విధి నిద్రఁ గూఱియుండ,
నిచటఁ బౌలస్త్యుఁ డాపఁగ నెవరు లేక,
దేవమునియక్షగంధర్వదృఘువులపయిఁ
బడియుఁ బీడించె, దయలేనివాఁడునయ్యు! 7-13-6

అమిత కోపాన్వితుఁడయి దశాననుండు
నందనాదివిచిత్రవనమ్ములకును
జనియు, నన్నింటిఁ గూల్చెను జాలిలేక!
కోపమున్నట్టివారల నాపఁ దరమె? 7-13-7

నదుల యందునఁ గ్రీడించు నాగము వలె,
వర కుజమ్ములఁ బెకలించు వాయువు వలెఁ,
బర్వతముల ఱెక్కలఁ ద్రుంచు పవినిఁ బోలె,
దనుజుఁ డా రావణుఁడు వన ధ్వంసి యాయె! 7-13-8

పంక్తికంఠుఁ డిట్లొనరుచు వార్త లెఱిఁగి,
యనుఁగుఁ దమ్మునిం గాంచు వంకనుఁ గొనియును,
ధనదుఁడౌ కుబేరుఁడు వంశ ధర్మనిరతి
దృష్టి నిడికొనియు, హితోపదేశమిడఁగ,
నతని లంకకు నొక దూత నంపె నపుడు! 7-13-9

ఆతఁ డట్టు లా లంకకు నరిగి, చన వి
భీషణుని గృహమ్మునకునుం, బ్రేమఁ జూపి,
యతని కాతిథ్య మిడి, వాని యాగతి వినఁ
బృచ్ఛసేసె విభీషణుం డిచ్చతోడ! 7-13-10

ధనదు క్షేమమ్ము నడిగి, యాతని స్వజనుల
నరసియు విభీషణుం డంత, నచట సభను
నగ్ర సింహాసనాసీనుఁ డగ్రజుఁ డగు
రావణుం జూపె దూతకుఁ బ్రమదమునను! 7-13-11

అచట స్వీయ తేజమ్ముతో నడరుచున్న
ప్రభుని రావణుం గని, జయధ్వానములనుఁ
దగు విధమ్మునఁ గీర్తించి, ధనదు దూత,
యుక్తి యుక్తుఁడు, క్షణకాల మూరకుండె! 7-13-12

అటు పయిని రాయబారి, వరాస్తరణ వి
శోభితోత్తమపర్యంకసుఖవిలాసుఁ
డైన రావణు, దశకంఠు, నసుర నృపునిఁ
గూర్చి యిట్టుల వచియించెఁ గూర్మిమీఱ! 7-13-13

"క్షితిప! మీ సోదరుఁడు వచించిన విషయము
నంతయును వచించెదనయ్య హర్ష మెసఁగ!
వీర! యిదియ మీ యుభయ సద్వృత్త వంశ
ములకు ననురూపమైనది పూర్ణముగను! 7-13-14

"సోదరా! యింతవరకీవు చూపినట్టి
ఘన కృతము లింకఁ జాలును! కంటిఁ దృప్తి!
నీకు సాధ్యమ్మె యైనచో, నీదు బుద్ధి,
ధర్మమార్గమ్మునకుఁ ద్రిప్పఁ దగును వత్స! 7-13-15

భగ్ననందనవనదృశ్యపంక్తిఁగంటి!
నీవు ఋషులఁ జంపించిన కృతము వింటి!
రాజ! నినుఁ గూల్పనున్న గీర్వాణ యత్న
మంతయును వింటి వత్స, నే నింత దాఁక! 7-13-16

ఈవు నను నిరాకృతుఁ జేసి తెన్నొమార్లు!
కాని, నిను బాలుఁ డని యెంచి, కనఁగనైతి!
బాలుఁ డపరాధముం జేయ, బందుగులును,
వానిఁ గావంగఁ దగుఁ గాదె, పలువిధముల? 7-13-17

ఇదే భావమున మఱియొక పద్యము:
[ ఏలిదమ్ముగఁ జూచితి చాలఁగ నను;
దాని సైఁచితిఁ జుమి నీవుఁ దమ్ముఁ డగుడు!
బాలుఁ డిల దుడుకైనను బంధుతతికిఁ
బాలనము సేఁత నీతియౌఁ బలువిధముల! ]

ధర్మసంసేవనము మదిఁ దలఁచి, వలచి,
నేను రౌద్రవ్రతమ్మును నిష్ఠతోడఁ
జేయఁగను జితేంద్రియుఁడనై, శీఘ్రగతిని
హిమనగోపరిసీమల కేఁగితినయ! 7-13-18

అచటఁ బార్వతీ సహితుఁడౌ నాదిదేవు
దర్శనము సేయ, నప్రయత్నముగ నపుడు,
నా యెడమ కంటి దృష్టియే, యా యమ పయిఁ
బడఁగ, హతవిధీ! దొసఁగునఁ బడితినయ్య! 7-13-19

ఇదే భావమున మఱియొక పద్యము:
[ అచటఁ బార్వతీ సహితుఁడౌ నాదిదేవు
దర్శనము సేసికొనుచుండ, దైవవశము
చేత, నా సవ్యదృ, క్కయ్యొ! చెలఁగి, పడియె
నచటి పార్వతీ దేవిపై నచ్చెరువున! ]

ఈమె యెవరను సందేహ మెసఁగు కతన,
నేనుఁ జూచితిఁ గాని, యింకేమి గాదు!
కనఁగ, సాటి లేనట్టిదౌ కమ్రరూప
మంది, పార్వతీ దేవియే యచట నుండె! 7-13-20

గౌరి దివ్యప్రభావంపుఁ గారణమున,
నాదు సవ్యేక్షణ మ్మప్డు బూది యయ్యుఁ,
బాంసుకణహతనయనమ్ముభాతిఁ గమరి,
పింగళపు వర్ణముం దాల్చె వేగముగను! 7-13-21

పిదప నే హిమగిరితటవిస్తృతంపు
టన్యదేశమ్మునకు నేఁగి, హరునిఁగూర్చి
యష్టశతవర్షమౌనతపోఽధికమునుఁ
జేసితిని భక్తి నిండార స్థిరముగాను! 7-13-22

ఇదే భావమున మఱియొక పద్యము:
[కాన, తద్గిరి నన్యశృంగమ్ముఁజేరి,
యచట భక్తి దైవారఁగ హరునిఁగూర్చి,
నూటయెనిమిదియేఁడులు గాటమైన
మౌనతపముఁ జేసితి నే ననూనముగను! ]

తన్మహేశ్వరవ్రతసమాప్తమ్మునందు
దేవదేవుఁ డానంద మందియును మదిని
వత్సలత ప్రకాశింపఁగా, వరమిడఁగను,
నన్నుఁ గూర్చియుఁ బ్రేమతో ననియె నిట్లు! 7-13-23

"ధర్మవిద! సువ్రత! కుబేర! ధనద! నీదు
ఘనతపమ్మునకునుఁ బ్రీతుఁడ నయితినయ!
యిట్టి వ్రతమును మొదటగా నేను సలిపి
తిని! యిపుడు నీవు నొనరించితివయ భువిని! 7-13-24

ఇట్టి వ్రత మొనర్పఁగ సమకట్టినట్టి
తొట్టతొలి పురుషుఁడ నేన! యిట్టిదాని
నాచరించిన రెండవ వ్యక్తి వీవ!
యిద్దఱమె! తృతీయుండు లేఁ డిలను! నిట్టి
దుష్కరవ్రతసృష్టికాద్యుఁడను నేనె! 7-13-25

ఇదే భావమున మఱియొక పద్యము:
[ ఇట్టి వ్రతమొనర్పఁగ సమకట్టినట్టి
తొట్టతొలి పురుషుఁడ నేన! తుట్టతుదిని,
రెట్టి వీవె! తృతీయుండు లేఁడు! ప్రథమ
దుష్కరవ్రతసృష్టికాద్యుఁడను నేనె! ]

అందుచే, నాదు సఖ్యమ్ము నందుకొనఁగఁ
దెలుపు మంగీకృతమ్ము, విత్తేశ! నీవు!
తపముచేతను నను గెల్చి, తనరుచుంటి!
కాన, ధనదుఁడ! నా చెలికాఁడవగుమ! 7-13-26

దేవి మహిమచే డాఁపలి దృక్కు కాలె
నెటులొ? దేవిఁ గాంచిన నేత్ర మెటులొ యిట్టి
పింగళపువర్ణమందె? నా భంగి నీకు
నలర "నేకాక్షిపింగళి" యనెడి నామ
మొదవు నీ భువిన్ శాశ్వతమ్ముగను, ధనద! 7-13-27

ఇటుల శంకరు స్నేహమ్ము నెసఁగ నంది,
యతని యాజ్ఞనుఁ బొందియు నాదృతిఁగొని,
తిరిగివచ్చిన నేనిట విరివిగాను
నీదు పాప కార్యములు వింటినయ వత్స! 7-13-28

కాన, కులమున కపకీర్తిఁ గలుగఁజేయు
నట్టి ధర్మవిరహితకృత్యములనుండి
మఱలుమయ్య! దేవర్షి సంహతియు నీదు
మారణోపాయమును రచింపంగనుండ్రి!" 7-13-29

అనఁగ విన్నట్టి రావణుం డాగ్రహకృత
రక్తలోచనుఁడై, హస్త రదనములను
మిగులఁ బీడితముం జేసి, మేఘగర్జ
వోలె నిట్టుల వదరెను పొగరు గదుర! 7-13-30

"దూత! నీవేమి యిటఁ బల్కితో తెలిసెను!
పలికినట్టి నీ వింకను బ్రతుకఁబోవు!
పలుకఁ బ్రేరేచినట్టి నా భ్రాత కూడ
బ్రతుకఁబోడయ్య! సత్యంపు వచనమిదియ! 7-13-31

ఆ కుబేరుని హితము నా కహిత! మీవు
మూఢుఁ డైనట్టి యాతఁడుఁ బొందినటుల
వినుచు "శివసఖిత్వ" మ్మది వినఁగ నాకు
నిఁక క్షమార్హమ్ము కాదోయి! హేయమోయి! 7-13-32

దూత! నే నింత దాఁకనుఁ దోడఁబుట్టు
వైన ద్రవిణేశు సహియించితయ్య! యతఁడు
నాకు నగ్రజుం డౌటచే "నన్నుఁ జంపఁ"
డనుకొనుచునుండె నో దూత! యదియ తప్పు! 7-13-33

వాని మాటలు నీదు ముఖాన వినిన
పిదప, మద్బాహువిక్రమ విపుల బల ప
రాక్రమములచే లోకత్రయాక్రమణముఁ
జేయవలెనని నిశ్చయించితిని నేఁడు! 7-13-34

ఆ ధనదుఁ డిట్లు పల్కించి నందువలన
నేనె, యీ క్షణమందుననే ధనదుని,
నతనితోఁ బాటుగా నల్వురైన లోక
పాలురనుఁ గూడ వధియింతు వైళమ యిఁక!" 7-13-35

అనుచు రావణుం డిటులు వల్కిన తదుపరి,
నిశిత ఖడ్గాన దూతను నిహతుఁ జేసి,
దుష్ట రాక్షస తతులకు నిష్టమైన
యామిషమ్మును భక్షింప నందఁజేసె! 7-13-36

అంతఁ బౌలస్త్యుఁ డప్డు స్వస్త్యయనుఁడయ్యు
వేగమే రథారూఢుఁడై వెడలె, మదినిఁ
గనుచుఁ ద్రైలోక్య విజయ లక్ష్యంపుఁ గాంక్ష,
ధనదుఁ డున్నట్టి దెసకు సంతస మెసంగ!"
నని యగస్త్యుఁడు రామునకు నిటు తెలిపె! 7-13-37

[ఇది వాల్మీకి విరచిత ఆదికావ్యమైన శ్రీమద్రామాయణమ్మునకుఁ దెనుఁగు పద్యానువాదమగు మధుర రామాయణములోని యుత్తరకాండ మందలి త్రయోదశ సర్గ సమాప్తము]

స్వస్తి

మధుర రామాయణము: యుద్ధ కాండము – 31వ సర్గము

మధుర రామాయణము

యుద్ధ కాండము – 31వ సర్గము

[రావణుఁడు రాముని మాయా శిరస్సును ఛేదించి, తీసికొనివచ్చి, సీతకుఁ జూపి, యామెకు దుఃఖముఁ గలిగించుట]

పిదప "నదవదపడఁజేయ వీలుపడని
సేనయుఁగల రాముఁడు లంకలోనఁ గల సు
వేల పర్వతమందున విలసిలుచును
నిలిచె" ననిరి యా రావణుని ప్రణిధులట! 6-31-1

అట్లు ’రాముఁడు గొప్ప సైన్యమ్ముతోడ
వచ్చియుండె’ నటంచును ప్రణిధుల వల
న విని, రావణుండును సుంత నడుఁకుఁ గొనియు,
వేగ సచివులతోడఁ దా వినిచె నిట్లు. 6-31-2

“మాకు మంత్ర కాలమ్ము సంప్రాప్తమయ్యె!
మంత్రులౌ రక్కసులు వినమ్ర మతులగుచు,
శీఘ్రముగ నందఱును నాదు చెంతఁ జేర,
వచ్చెదరు గాక యిప్పుడే పరుగులెత్తి!” 6-31-3

అనిన రావణు నానతి నంతను విని,
మంత్రులందఱు సరఁగునం బరుగులిడుచు
నేఁగుదెంచఁగ, వారితో హితకరమగు
యోచనము సేసె రావణుం డుద్ధృతముగ! 6-31-4

ఎదురుకొన శక్యమేకాని యిట్టి రావ
ణుం డనంతర కార్యమ్మును మనమునను
యోచనము సేసి, మంత్రుల కుత్తరు విడి,
పంపివైచి, తా నిలు సొచ్చెఁ బరఁగ నపుడు! 6-31-5

ప్రథితమౌ మాయలుంగల రావణుఁ డపు
డమిత మాయావి, బలవంతుఁడైనవాఁడు,
ఘనుఁడునైన విద్యుజ్జిహ్వు తనదు వెంటఁ
దీసికొని, సీత యున్నట్టి దెసకు జనెను! 6-31-6

రావణుఁడు, మాయలెఱిఁగిన రాక్షసుఁడును
తోడ నడచు విద్యుజ్జిహ్వుతో “జనకజ
సీతనున్ మోహితగ మాయచేతఁ జేయు
ద” మని పలికెను తన యోచితమునుఁగూర్చి! 6-31-7

“ఓయి రాక్షస! రాఘవు నుత్తమాంగ
మును, నతనివౌ ధనుర్బాణములను మాయ
చేత నిర్మించియును, నాదు చెంత కిపుడు
శీఘ్రమే తె” మ్మటంచును స్థిరతఁ బలికె! 6-31-8

రావణుని పల్కులను విని రాక్షసుండు
“నటులె చేసెద నో ప్రభూ!” యనియుఁ బలికి,
సుప్రయుక్తమౌ తన మాయఁ జూపఁ, బ్రభువు
రావణుఁడు సంతసిలి, యాభరణము నిడెను! 6-31-9

అవల ఘనబలుండగు రావణాసురుండు
మైథిలిం జూడవలెనని మనసు పడియుఁ
దా నశోకవనమ్మునఁ ద్వరితముగను
నడుగుపెట్టె నుత్సాహమ్మె యగ్గలించ! 6-31-10

అంత నాతం డశోకవనాంతరమున
నేలపైఁ గూర్చొనియునున్న నేలపట్టి
సీతనుం గనె! తలను డించియును సీత,
శోకమగ్నయై, పతిని సంస్తుతుల వొగడి,
ధ్యానముం జేయుచుండెను తఱచి తఱచి! 6-31-11

స్థిర భయంకర రాక్షస స్త్రీలు సీత
చెంతఁ గూర్చుండి రక్షణ సేయుచుండ,
నామెనుం జేరి రావణుం డేమొ శుభపుఁ
బ్రస్తవముఁ జెప్పునట్లు ధార్ష్ట్యమునఁ బలికె. 6-31-12

“అవనిజా! నేను నిన్నెంతఁ బ్రార్థనమ్ము
సేసినను, నీ వెవని యండ స్థిరమటంచుఁ
జూచుచును, నన్నుఁ దృణసదృశునిగఁ జూచి
నావొ, యట్టి నీ భర్త, రణమ్మునందుఁ
జంపఁబడినాఁడు మా చేత సత్వరముగ! 6-31-13

సీత! సర్వవిధముల నాచేత నీదు
మూల మిప్పుడు ఛేదనమ్ము జరుపఁబడి,
నీదు దర్పమ్మణఁపఁబడె నిక్కముగను!
నిట్టి వ్యసనమ్ముననుఁ జిక్కినట్టి నీవు,
నాకు భార్యగాఁ గమ్ము వినమ్రవయ్యు! 6-31-14

మూఢురాల! నీ యోచనమ్మును వదలుమ!
యెడలి చనినట్టి మగనితో నేమి సేతు
వీవు? మంగళప్రదురాల! యిపుడు నాదు
భార్యలందఱిపయి నాధిపత్యవగుము! 6-31-15

అల్పపుణ్యురాలా! నివృత్తార్థురాల!
మూఢ! పండితమానిని! భూమిపుత్రి!
వృత్రవధవంటి నీదు భర్తృవధఁ గూర్చి
చెప్పుచుంటిని వినుమిప్డు స్థిరమనమున! 6-31-16

పరఁగ రాముండు సుగ్రీవు పర్యవేక్ష
ణమ్మునను నడుపఁబడు సైన్యమ్ముఁగూడి,
నన్నుఁ జంపంగ సంద్రపుం దరికిఁ జేరి
యుండెనఁట యుత్సహించుచు మెండుగాను! 6-31-17

అంత రాముండు కమలమిత్రాస్తమయ స
మయము నందు మహాసైన్యమాన్యుఁడగుచు
సాగరోత్తరతీరమ్ముఁ జఱచి, యచటె
విదిదిచేసియు నుండెను వీర్యమెసఁగ! 6-31-18

అధ్వమందున నలసియు నర్ధరాత్రి
సమయమునను నిద్రించియుఁ జక్కనున్న
సైన్యమును ముందు నా గూఢచరులు బాగు
గాఁ బరీక్షించి రచట వీక్షణములొప్ప! 6-31-19

అల ప్రహస్తుని సన్నిర్వహణమునందు
గొప్పదౌ నాదు సైన్యమ్ము గూఢముగను
జనియు, రామలక్ష్మణులున్న స్థలమునంద,
రాత్రమునఁ జంపె రాముని రాణువలను! 6-31-20

షట్పాది:
పట్టిసలు, చిన్న చక్రముల్, పరిఘములును,
దండములు, ఋష్టులు, మహాయుధములు, బాణ
ములును, శూలముల్, మెఱసెడి ముద్గరములు,
యష్టులును, తోమరాల్, బల్లియములు, చక్ర
ములు, ముసలము లెత్తియు రాక్షసు లట వాన
రులను జంపిరి కఠినులై క్రోధమునను! 6-31-21

పిదప, హింసించునట్టి ప్రవృత్తి గలుగు
జడుఁడు, కృతహస్తుఁడగు ప్రహస్తుఁడు కృపాణ
ముఁ గొని, నిద్రించునట్టి రాముని శిరము ని
రర్గళమ్ముగా ఛేదించె నపుడు వడిని! 6-31-22

దైవవశమున రాక్షసుల్ దవుల నెగిరి,
యచట నున్న విభీషణు నదిమిపుచ్చి,
బంధితునిఁ జేయ, సౌమిత్రి వానరులను
మిగిలినట్టివారలతోఁ జెలగుచుఁ బాఱె! 6-31-23

పృథ్విజ! కపీశుఁడయిన సుగ్రీవు కంఠ
మునట రాక్షసుల్ విఱచిరి; హనుమని హను
వును పగులఁజీల్చి; రని జానువులనుఁ బయికి
లేచు జాంబవంతునిఁ జంపిరి; యతఁ డచట
మొదలు నఱకిన వృక్షమ్ము మొగినిఁ గూలె! 6-31-24

పొడుగరులు, శత్రునాశకు, లడరు ఘనులు
నైన మైందద్వివిదులను వానరవరు
లు నట నిట్టూర్పు విడచుచు, రోహితమునఁ
దోఁగి, రోదించుచుండఁగాఁ దుంటి దనుక
ఖండనముసేయఁబడినారు ఘనదురమున! 6-31-25

పనసుఁ డనువాఁడు, కోసిన పనసచెట్టు
చూడ్కి నేలపైఁ బడి యేడ్చుచు నిలువఁగ! ద
రీముఖుం డనేకపు లకోరీలచేత
ఛేదనము కాఁబడియు, గుహం జేరి చచ్చెఁ!
గుముదుఁ డఱచుచు, బాణాలఁ గూల్పఁబడెను! 6-31-26

రాక్షసు లనేక బాణంపుఁ బ్రసరణముల
ఛేదనము సేయ, నంగదుఁ డా దరిఁ దన
యంగదములు నేలం బడ, నార్తుఁడగుచు,
రక్త సంప్లావితుఁడయి మరణమునందె! 6-31-27

పరఁగ నిద్రించు నితర వానరుల, నేన్గు
లను రథమ్ముల, వాయువులును పయోధ
రముల వేగమ్మునను నెగురంగఁగొట్టి
నటుల, నెగురఁగొట్టిరియట నసురు లుఱిమి! 6-31-28

ఇంకఁ గొందఱు వానరు, లేనుఁగులను
సింహముల వలె, రాక్షసుల్ సేరి వెన్కఁ
దఱుముచును వచ్చి, కొట్టుచుండంగ, భయము
మెయినిఁ బాఱిపోయిరి సుమ్ము రయముగాను! 6-31-29

వానరులు గొంద ఱచ్చటి వారిధిఁబడి
చనఁగ, మఱియునుఁ గొందఱు చదలు పయికి
నెగసి చన, నింకఁ గొందఱు నగచరులును,
భల్లుకమ్ములుఁ జెట్లపైఁ బ్రాఁకి యెక్కె! 6-31-30

చాల మంది వానరులను, సవికృత నయ
నులగు రాక్షస ప్రతతులు, జలధుల తట
ములను, శైలమ్ములను, వనములను వెదకి,
మృతులఁ జేసిరి తమబల మ్మిలను వెలయ! 6-31-31

నాదు పోటుబంటులు నీదు నాథుని, మఱి
యతని సేనలఁ జంపిరి; యటులె రక్త
సిక్తమౌ నీదు ప్రాణేశు శిరము, ధనువు
నాకు కాన్కగా నిడిరి వినమ్రులగుచు!" 6-31-32

అనుచు, నెదిరింపఁగా నశక్యమగు రాక్ష
సప్రభుండు రావణుఁడు నా జానకి విను
చుండ నొక్క రక్కసితోడ నొక్క మాట
నిటుల వచియించె నంతట దిటవుగాను! 6-31-33

“రౌద్ర కర్మమ్ము లొనరించు రాక్షసుండు
నైన యట్టి విద్యుజ్జిహ్వు నాదరమున
యుద్ధరంగమ్మునందుండియును నిటకును
’రాము శిర చాపములఁ గొని, ర’ మ్మటంచు,
నిటకుఁ దోడ్కొని ర” మ్మని యెటకొ యనిపె. 6-31-34

ఆజ్ఞఁ గొనియు విద్యుజ్జిహ్వుఁ డతి ముదమున
రాఘవుని శిరమ్మును, శరాశ్రయమును కర
మందుఁ దాలిచి, తలవంచి, మన్ననమున
రావణుని చెంత నుంపఁ దాఁ బ్రణతుల నిడె! 6-31-35

అంతఁ బ్రభువు రావణుఁ డప్పు డాత్మయందుఁ
గ్రుమ్మఱెడు మహాజిహ్వు, కర్బురుని, నచట
నిలచి యున్న విద్యుజ్జిహ్వుఁ బిలిచి, తాను
హితమితోక్తులతోఁ బల్కె నిటులఁ బూని. 6-31-36

“రాఁగదోయి విద్యుజ్జిహ్వ! రాముని శిర
మీవ శీఘ్రమ్ముగా సీత యెదుట నుంపు!
మామె తన పతికిం గల్గు నంత్య దశను
బాగుగా వీక్ష సేయుత, పలు విధముల!” 6-31-37

అనిన రావణు వచనమ్ము లా దనుజుఁడు
వినియుఁ, జూచుటకును నందమును నమరిన
యట్టి శిరమును సీతమ్మ యందిక నిడి,
శీఘ్రమే యగోచరుఁడయ్యె స్థిరముగాను! 6-31-38

“జ్యా సమావృతమైనట్టి చాప మిదియ
నీదు రాముని చాపమే! నిన్న రాత్రి
యా నరునిఁ జంపి, దానిఁ బ్రహస్తుఁడిటకుఁ
దెచ్చి యిచ్చెను స్వయముగా దీక్షతోడ!” 6-31-39

అనుచు నచట విద్యుజ్జిహ్వు నాన సేసి
నట్టి రావణుండప్డు మహాపతివ్ర
తయగు సీత ముందఱ రాము తలయు, ధనువు
వైచి “నీవు నాకును వశవర్తివగు” మ
టంచుఁ బలికెను సీతతో నాస్థ యెసఁగ! 6-31-40

[ఇది వాల్మీకి విరచిత ఆదికావ్యమైన శ్రీమద్రామాయణమ్మునకుఁ దెనుఁగు పద్యానువాదమగు మధుర రామాయణములోని యుద్ధ కాండ మందలి ముప్పది యొకటవ సర్గము సమాప్తము]

స్వస్తి

మధుర రామాయణము: యుద్ధ కాండము – 30వ సర్గము

మధుర రామాయణము

యుద్ధ కాండము – 30వ సర్గము

[శార్దూలుఁడు వానరసైన్యములో నున్న ప్రముఖ వీరులను గూర్చి రావణునకుఁ జెప్పుట]

పిదప నా గూఢచారులు “నదవదపడఁ
జేయ శక్యమ్ము కానట్టి సేనలు గల
రాముఁ డుండె సువేల పర్వతమునందు!”
ననుచుఁ దెలిపిరి రావణునకు నెళవును! 6-30-1

అమిత బలశాలి శ్రీరాముఁ డచటి కేఁగు
దెంచియుండెనటంచును దెలుపఁగాను
రావణునకునుఁ గొలఁది సంత్రాస మొదవఁ
దుదకు నిటుల శార్దూలునితోడఁబలికె! 6-30-2

“ఓయి శార్దూల! నీ మేని ఛాయ ప్రాకృ
తముగ లేదు! దీనుఁడవయి మముఁ గనుచును
నుంటి! వాగ్రహించినయట్టి కంటకులకు
వశము కాలేదు కద నీవు వ్యసనమంది?" 6-30-3

అనుచు దశకంఠుఁ డిట్టుల నడుగఁగాను,
భయముచే విహ్వలుండయి, వడఁకుచు నట
నపుడు రాక్షసశ్రేష్ఠుని యందికను మృ
దువుగఁ దాఁ బల్కె నిట్లు శార్దూలుఁడు వెస! 6-30-4

“రాజ! బలవంతు, లతిపరాక్రమ సువిక్ర
ములయి, రాముని రక్షణముననునున్న
వానరశ్రేష్ఠులఁ, దమ గుప్తచరుల వెర
వునఁ బరీక్షింప సాధ్యమవునె కనంగ? 6-30-5

వారితో మాటలాడంగ వశము కాదు!
వారిఁ బ్రశ్నించు వ్యవధియుం బరఁగ లేదు!
పర్వతాకారులైనట్టి వానరు లటఁ
బుంతలన్నింటి నన్నివైపులను రక్ష
సేయుచుండిరి, రాముని క్షేమ మెంచి! 6-30-6

నేను సేనఁ బ్రవేశింపఁగానె, యింక
సైన్యముం బరీక్షింపంగఁ జనక మున్న,
నన్ను వారలు గుర్తించినారు! నీ య
నుజు విభీషణు సచివులును నను బలిమిఁ
బట్టియుఁ బరీక్ష సేసిరి బహువిధముల! 6-30-7

క్రోధమున నన్ను వానరుల్ గుప్పిళులనుఁ,
బండ్ల, మోకాళ్ళఁ, జేతుల బలము కొలఁది
తాగడించియు, సైన్యమధ్యమున వెసను
నన్ను నూరేఁగఁజేసిరి నగియుఁ దెగడి! 6-30-8

క్షతజదిగ్ధసర్వాంగుఁ, ద్వగాది విచలి
తేంద్రియుండనౌ నన్నుఁ ద్రిప్పించి, రాఘ
వుని సభకుఁ దమవెంటఁ గొంపోయి, యతని
యెదుట నుండంగఁజేసిరి హేయముగను! 6-30-9

ఇట్లు వానరుల్ నన్నుఁ బీడించుచుండఁ
గాను నే నంజలించి, రాఘవుని చేతఁ
బ్రాపొసంగఁగఁబడి, దైవవశము చేతఁ
బ్రాణములఁ దాల్చియుంటి నిర్భయుఁడనయ్యు! 6-30-10

ఇట్టి రాముండు ప్రచుర గిరీంద్రములను,
శిలలఁ బడవేసి, వారిరాశిని నినిచియుఁ,
జేత నాయుధమ్ములఁ దాల్చి స్థిరముగాను
లంక వాకిట నిల్చెఁ దా రమణమీఱ! 6-30-11

వేగ రాముండు నన్నును విడిచిపెట్టి,
గరుడ రచనమ్ము నిర్మించి, కపి పరివృతుఁ
డగుచు, వెంబడించుచు వార లరుగుదేఱ,
లంక దెస కాగమించెను ప్రకటముగను! 6-30-12

రాముఁ డిచ్చటకుం జేరి, ప్రహరి దాటు
లోపునను నీవ సత్కార్య మోపి, వేగ
సీత నొసఁగుటో, యుద్ధమ్ముఁ జేయుటొ యొక
టెద్దియైన నొనర్పుము హితకరముగ!" 6-30-13

అనిన శార్దూలు వాక్యమ్ము వినియు నసుర
రాజు రావణుం డది యంతరంగమందు
నూహ సేసియు, నచ్చట నొదవినట్టి
తత్స్థితిని నిట్టు లతనితోఁ దడవుచు ననె! 6-30-14

“దేవగంధర్వదానవాది గణము లొక
టిగను మాఱి, నా పయిని దాడికి దిగినను,
సకల లోకమ్ములును నన్ను జడియఁజేసి
నను, నెదియు నేమయినను సీతను నొసఁగను!” 6-30-15

అనుచు మహితతేజశ్శాలియౌ దశాన
నుఁడు వలికి, “నీ వడవితిరుగుడుల బలము
నటఁ బరీక్షించితివి కద! యా బలమున
శూరులైన వాండ్ర నెఱిఁగించు” మని, మఱియు. 6-30-16

“సౌమ్య! సువ్రతా! యెదిరింప సంభవమ్ము
కాని యే వానరులు నందుఁ గలరొ, వార
లెట్టి కాంతియుఁ గలవారొ, యట్టివార
లెవని పుత్రులుం బౌత్రులో, యిఁకఁ దెలుపుము! 6-30-17

వారల బలాబలమ్ములుఁ బట్టుబడిన,
ముందు నేది కర్తవ్యమో పొసఁగఁ దెలియు!
ననికి నేతెంచినట్టివానిని గుఱుతిడి,
సరకు సేయంగనగుఁ గాదె ససిగ మనము!" 6-30-18

అనిన రావణు మాటల వినిన యుత్త
మ చరుఁడైన శార్దూలుండు మానమంది
రుఁడగు రావణాసురుని చేరువను నిట్లు
చెప్పుటకును నారంభించె స్థిరముగాను! 6-30-19

“అతఁడు సుగ్రీవుఁడను వానరాధిపుండు!
ఋక్షరజసుని పుత్రుండు! నెట్టి యుద్ధ
మందయిన నెదిరింప శక్యమ్ము కాని
బలుఁడు! నీతఁడు గద్గదు స్వజుఁడు! జాంబ
వంతుఁడనువాఁడు! విస్తృత బలయుతుండు! 6-30-20

ఇంక నీతఁడు గద్గదు నితర సుతుఁడు!
ధూమ్ర నాముండు! నీతండు ద్యుపతికి గురు
వౌ బృహస్పతి తనయుఁడై పరఁగు కేస
రి యనువాఁడు! దైతేయహారియగు నాంజ
నేయు జనకుండు, వీరుండు, హితకరుండు! 6-30-21

రాజ! యీతండు యమధర్మరాట్సుతుండు,
వీరుఁడును, ధర్మసత్పాదవిక సుషేణ
నాముఁ! డీతండు చంద్రుని నందనుండు,
దధిముఖాఖ్య సౌమ్యుఁడగు కుథాకువయ్య! 6-30-22

వీర లా బ్రహ్మ వానర ప్రేరిత ముఖుఁ
డగుచు సృజియించిన యసహాయాగ్రగులు సు
ముఖుఁడు, వేగదర్శి మఱి దుర్ముఖుఁడు! వీరు
వానరాకృత మృత్యువై వఱలుచుంద్రు! 6-30-23

అగ్నిపుత్రుండు తానె సేనాధిపతిగ
నీలుఁడను నామమున నిట నిలిచియుండె!
నటులె హనుమంతుఁ డనుపేర నమిత కీర్తి
నందినట్టి వాయుసుతుండు నడరుచుండె! 6-30-24

శక్ర పౌత్రుండు, నెదిరింప సాధ్యపడని
బలుఁడు, యువకుఁ, డంగదుఁ డిటు ప్రక్క నుండ,
దేవభిషజస్వజుల్ మైంద ద్వివిదులు నటు
ప్రక్కనుండిరి శత్రునిర్వాణులగుచు! 6-30-25

శరభ, గంధమాదన, గవాక్ష, గవయ, గజు
లనెడి పంచసంఖ్యాకులు యముని సుతులు
మృత్యుదేవతా సములయ్య! మృథమునకయి
యుత్సహించెడి వానరయోధు లుండ,
నింక మిగులు దేవ సుతుల నెన్నఁజాల! 6-30-26

ఘనుఁడు, యువకుండు, సింహ సంహననుఁడు, దశ
రథుని నందనుండును, త్రిశిర ఖర దూష
ణాది దనుజ నాశకుఁడును నైనయట్టి
రామచంద్రునిఁ గంటివే రాక్షసేంద్ర? 6-30-27

అల విరాధుని, యమ సముఁ డగు కబంధు
నిహతుఁ జేసిన శ్రీరాముని సముఁడయిన
శౌర్యయుతుఁ డీ త్రిజగములఁ జాల వెదుకఁ
గనఁగనౌనె యెచ్చటనైన దనుజవర్య? 6-30-28

ఈ జనస్థానముననున్న యెందఱొ దను
జులనుఁ జంపిన రాముని సుగుణములనుఁ
ససిగ వర్ణింపఁగలుగు ప్రశస్త పురుషుఁ
డీ త్రిలోకాల నుండెనే యెంచిచూడ? 6-30-29

ఎవని బాణాధ్వముననున్న యింద్రుఁడు సహి
తమ్ము జీవింపఁజాలఁడో తలఁప, నట్టి
ధార్మికుండు, వరగజ విధమున నున్న
లక్ష్మణుం డిట నుండెను లక్షణముగ! 6-30-30

షట్పాది:
వీతిహోత్రుని తనయులు శ్వేతుఁడు మఱి
యును ఘనుఁడగు జ్యోతిర్ముఖుండును; వరుణుని
సుతుఁడు హేమకూటుం; డట్లె చూడ విశ్వ
కర్మ సుతుఁడును, వానర ఘనుఁడు, వీరుఁ
డయిన నీలుండు; వసువుల యాత్మజుఁడును,
శీఘ్రగామి, దుర్ధరుఁ డిట స్థిరత నుండె! 6-30-31

అటులె దనుజ వర్యుండు, నీ యనుజుఁ డయిన
యల విభీషణుం, డట రాఘవాభ్యుదయము
వలచియును, లంకఁ దాఁ గొనఁ, బరివృతుఁడయి
నిలిచియున్నాఁడు దనుజేంద్ర నీతిఁ దప్పి! 6-30-32

ఆ సువేల పర్వతమందు నలరుచున్న
యట్టి వానర సేనా రహస్యములను
నీకుఁ దెల్పితి! నిఁకపైన నీవ యేమి
చేయవలెనొ యోచింపుము స్థిరత నధిప!” 6-30-33

[ఇది వాల్మీకి విరచిత ఆదికావ్యమైన శ్రీమద్రామాయణమ్మునకుఁ దెనుఁగు పద్యానువాదమగు మధుర రామాయణములోని యుద్ధ కాండ మందలి ముప్పదియవ సర్గము సమాప్తము]

స్వస్తి

మధుర రామాయణము: సుందరకాండము – 58వ సర్గము (83వ శ్లోకము నుండి 166వ శ్లోకము సర్గాంతము వరకు)

మధుర రామాయణము

సుందరకాండము – 58వ సర్గము

(83వ శ్లోకము నుండి 166వ శ్లోకము సర్గాంతము వరకు)

 అటుల రాక్షసస్త్రీసమూహమ్ము నిదురఁ

జెందినంత, భర్తృహితైషి సీత, దీన

వదనయై జాలిఁ గొలుపంగ వగచి, మిగుల

దుఃఖితయునయ్యు నేడ్చెఁ దద్ద్రుమము క్రింద! 5-58-83

అప్డు రాక్షస స్త్రీల మధ్యమ్మునుండి

“త్రిజట” యనెడి రక్కసి సముత్థితయునయ్యుఁ,

దక్కు దానవాంగనల, ’నిద్రలను వీడి

లెం’ డటంచును, వారల లేపె నపుడు! 5-58-84

అట్లు వారల లేపి యా యతివ, “వినుఁడు!

జనక పుత్రియు, సాధ్వి, దశరథు స్నుషయు

నైన యీ సీత నశియింప! దందుకె యిట

మిమ్ము మీరలే తినుఁడు తున్మియును వేగ! 5-58-85

ఇప్పుడే నేను నొక భయంకృతము, రోమ

హర్షణమ్మగు స్వప్నమ్మునందు, దనుజ

నాశమును, నీమె పతి గెల్పు నా యెదురుగ

జరిగినట్టులఁ గంటిఁ ద్రాసమ్ముఁ గొనుచు! 5-58-86

ఇప్పు డీ మైథిలి నిటఁ బ్రార్థింపఁ దగును!

రాఘవునినుండి యీమెయే రాక్షస వని

తలను రక్షింపఁగను సమర్థయగుఁ గాన,

నిట్లు చేయుటే సరియని, యేఁ దలఁతును! 5-58-87

దుఃఖితులునైనవారి కెందునను నిట్టి

స్వప్నమే వచ్చు నెడల, నవ్వారలకును

దుఃఖములు నన్నియును వేగ దూరమయ్యు,

నధిక సుఖము లవెన్నియో యందఁగలరు! 5-58-88

జనకు దుహిత మైథిలికిఁ బ్రాంజలిని నిడిన

మాత్రముననే ప్రసన్నయౌ మాన్య!” యనఁగ,

వినిన బాల, సీత, స్వభర్తృవిజయమునకు

సంతస మ్మంది, వేగ పుచ్చటికఁ గొనెను! 5-58-89

అంత జానకి, ”యిదియ యథార్థ మయిన,

మిమ్ము రక్షింతు!” నన, వింటి సుమ్మచటనె

సుంత విశ్రమించియు, ’సీత కింత హీన

దుస్స్థితి యొదవె; దానినిఁ ద్రుంచెద’ నని

యోచనము సేసి, నిర్వృతి నొందనైతి! 5-58-90

పిదప సీతతో భాషించు వెరవునకయి

చింతనమొనర్చి, పిమ్మట, శ్రేష్ఠులైన

పాలకులగు నిక్ష్వాకు సద్వంశ ఘనుల

సచ్చరితమును వర్ణింపసాఁగితి నయ! 5-58-91

విమల రాజర్షిగణపూజితమగు వాక్కు

మన్ముఖమ్మున వినినంత, మైథిలి వెస,

బాష్పవారిపూరితనేత్రవక్త్రయయ్యు,

నన్నుఁ గాంచుచు, నిట్లనె మన్ననమున! 5-58-92

“ఎవఁడ వీ వయ్య కపివర! యేల యిటకు

వచ్చితయ? యెట్లు వచ్చితివయ్య? రాఘ

వునకు నీ కెట్లు స్నేహమ్ము పొసఁగెనయ్య?

సకల మెఱిఁగింపు మో యయ్య సరభసమున!” 5-58-93

అనిన జానకి వచనమ్ము లాదరమున

వినియు, సంతోష మందియు, వేగిరమున

హితమితోక్తి సహిత సుసమ్మత సమరస

భావ మందించు మాటలఁ బలికితి నిటు! 5-58-94

“దేవి! నీ భర్తకు నెర వందించు ప్రతిన,

ఘన బలుఁడు భయంకర పరాక్రముఁడునైన

వానరేంద్రుఁడౌ సుగ్రీవుఁ డూనియుండె,

మైత్రిపూర్వకమైన సమ్మాన మెసఁగ! 5-58-95

కడఁగి యిటకు వచ్చిన నన్ను ఘనయశుఁడగు

నట్టి సుగ్రీవు భృత్యుగా నరయు మమ్మ!

శ్రమము నందక కృత్యముల్ సలుపు రాఘ

వుండు నిను వెదుకఁగఁ బంపె దండిగ నను! 5-58-96

ఓ యశస్విని! యిలఁ బురుషోత్తముఁడును

శ్రీయుతుఁడగు దాశరథియె, శ్రేష్ఠవైన

నీకు గుఱుతుగాఁ జూపింప నిశ్చయించి,

స్వయముగా నుంగరము నిచ్చె రయముగాను! 5-58-97

తల్లి! యా కారణమున నీ దయనుఁ గోరు

చుంటి నో యమ్మ! యాజ్ఞప్తి నొసఁగుమమ్మ!

నిన్ను రామలక్ష్మణుల సన్నిధినిఁ జేర్తు!

నేమి సేయంగ వలయు నే నిపుడు చెపుమ?” 5-58-98

జనక సుత సీత నాదు వచనములు విని,

విషయమును గ్రహించియుఁ, దాను ప్రేమమీఱ,

ముద్దుటుంగరముం గొని, మురిసిపోయి,

“రాఘవుఁడు రావణుం జంపి, రయముగాను,

నన్నుఁ గొనిపోవుఁగాక!” యన్నది తిరముగ! 5-58-99

అపుడు పూజ్య, నిర్దోషయౌ యవనిజకును

శిరము వంచియుఁ బ్రణమిల్లి, శీఘ్రముగను

“రాఘవునకు నాహ్లాద సంప్రాప్తదత్త

మౌ యభిజ్ఞాన మొకటి యి” మ్మంటి నేను! 5-58-100

“శ్రేష్ఠమైన శిరోమణిన్ స్వీకరించి,

యిచ్చుచో, మహాబాహుండు, నినకులుండు

దీనిఁ గని, మెచ్చుకొనుచును, ధీరత నిను

నాదరించు నో పావని, యతిముదమున!” 5-58-101

అని పలికి వరారోహయౌ యవనిజ నిజ

శీర్షరత్నమ్ము నిచ్చియు క్షిప్రముగను,

మిగుల నుద్విగ్నయై నాకు మేలిమినిడు

సరణి సందేశ మిడె సద్వచస్సుతోడ! 5-58-102

అట్టి సందేశమును నేను సావధాన

చిత్తమున విని, మది మిమ్ముఁ జేర, జనక

జాతకునుఁ బ్రదక్షిణమిడి, సరభసమున

బయలుదేరఁగఁ బూనితి వనమునుండి. 5-58-103

స్వచ్ఛమతి సీత యెదియొ నిశ్చయముఁ గొనియు,

మఱల ననుఁ బిల్చి, నాతోడ మాటలాడె;

“మారుతీ! నీవు రామునిఁ జేరి, పలుకు

లొప్ప, నాదు వృత్తాంతమ్ముఁ జెప్పుమయ్య! 5-58-104

నీదు మాటల నప్పుడు నిశ్చల మతి

వీరులౌ రామలక్ష్మణుల్ విన్న పిదపఁ,

దాము సుగ్రీవ సహితులై త్వరితముగను

నిటకు వచ్చెడునట్లొనరింపుమయ్య! 5-58-105

వారు రాకున్న నాదు జీవనము రెండు

మాసములు మాత్ర మిచటఁ బెంపారును! నటు

వెనుక రఘురాముఁ డిల నన్నుఁ గనఁగలేఁడు,

నే ననాథగ నిట మరణించు కతన!” 5-58-106

ఆ దయామయ వాక్కు విన్నంతలోన

మిగులఁ గోపమ్ము నాలోన మెక్కొనఁగనె,

పిదపఁ జేయంగఁదగిన చెయిదము లెవియొ

చింతనము సేసితిని నేను స్థిమితముగను! 5-58-107

అపుడు నా మెయి ఘనపర్వతాకృతిఁగొన,

నెదిగిపోయితి! మదిని యుద్ధేప్సితమ్ము

కడలుకొనఁగాను, తద్వనక్షయము సేయఁ

గృత్యముల మొదలిడితిని క్షిప్రముగను! 5-58-108

వికృత వదనలౌ రక్కెస వెలఁదులంత

నిద్రనుండియు మేల్కాంచి, నివ్వెఱఁగునఁ

బాఱిపోయెడి మృగములు పక్షులు గల

వృక్షషండమ్మునుం గాంచి, భీతిలిరయ! 5-58-109

అంత వార లా యా ఠావులందునుండి

వచ్చి, ననుఁ జూచి, వేగమే వారి ప్రభువు

రావణునిఁ జేరి, యచట సంప్రాప్తమైన

నాదు కృతముఁ గూర్చియుఁ జెప్పినా రతనికి! 5-58-110

“ఓ మహాబల! రాజ! మహోన్నతమగు

నీ పరాక్రమ మ్మెఱుఁగక, నీచమైన

వానరమ్మొండు, చొరరాని వనమునందుఁ

జొచ్చి, భగ్న మ్మొనర్చెను చూడుమయ్య! 5-58-111

ఓ మహారాజ! నీ కిట్టు లోగొనర్చి

నట్టి దుర్బుద్ధియౌ క్రోఁతి, కత్యయమ్ము

కలుగు నట్టులుగాఁ జేయఁగాను వేగ

నతనిఁ జంపంగ భటులకు నాజ్ఞ నిండు!” 5-58-112

వారి మాటలు వినిన రావణుఁడు వేగ,

తన మనోఽనుగులనఁగనుఁ దగు భటులను

నంపె నేనున్న వనమున, కచటి నాదు

కృతములన్నియు నరికట్టఁ గినుకఁ బూని! 5-58-113

శూలముల ముద్గరమ్ములఁ గేలఁ దాల్చి,

వనమునకు నేఁగుఁదెంచిన భటు లెనుఁబది

వేలమందితోఁ బోరియు, వేగ నేను,

నాదు పరిఘచేఁ జంపితి మోఁది మోఁది! 5-58-114

అటుల నాచేత హతులైన యసురభటులు

కాక, తక్కిన భటులు శీఘ్రముగఁ జనియు,

“రాజ! నీ సైన్యమంతయు మ్రందె!” ననుచు,

రావణునకుఁ జెప్పిరి వివరమ్ముగాను! 5-58-115

షట్పాది:

వారు చనఁగానె, నా మదిన్ వఱలఁగ నొక

బుద్ధి, యచ్చటి యుద్యానమునను నున్న

చైత్యహర్మ్యాక్రమముఁ జేసి, స్తంభముఁ గొని,

రక్కసులఁ జంపియును నేను క్రమముగాను,

లంకకే నగయైన హర్మ్యము నడఁచితి! 5-58-116

పిదప దశకంఠుఁ డెంతయో బెడిదపుఁ బొడ

గల్గు రక్కసులనుఁ గూడి కనలు, ఘన ని

శాటుఁడగు ప్రహస్తుని సుతు జంబుమాలి

నాన సేసెను ననుఁ గూల్ప నతి రయమున! 5-58-117

ఆ మహాబల సంపన్ను నసురుని రణ

కోవిదుని ననుచరులతోఁ గూడినట్టి

జంబుమాలినిఁ బరిఘచేఁ జంపితి నతి

ఘోరముగ నప్డు యుద్ధానఁ గ్రుద్ధుఁడనయి! 5-58-118

వాని మరణ వార్తను విని పంక్తికంఠుఁ

డప్పు డతిబలులగు సచివాత్మజులను

కాలిబంటుల తోడుతఁ గదనరంగ

మునకు నంపెను నను నెదుర్కొనఁగ వేగ! 5-58-119

వారి నందఱఁ బరిఘచేఁ బార్పర సద

నమున కే నంపఁగా, రావణ ప్రభుండు

మంత్రిపుత్రుల మృత వర్తమానము విని,

శూరులౌ పంచ వాహినీశులనుఁ బంపె! 5-58-120

నేను సైన్య సహితులు మంత్రిసుతులైన

వారి నందఱఁ జంపఁగాఁ, బంక్తికంఠుఁ

డటు పిదప, మహాబలుఁడగు నక్షుని, దను

జ యుతముగ నంపె నాతోడి జగడమునకు! 5-58-121

వాని, మందోదరీ సుతు, ప్రధన పండి

తు, గగనోత్క్రాంతు, ఖేటశస్త్రుఁడగు నక్షు,

కాళులం బట్టి వేగమ్ముగాను నూఱు

మాఱులం ద్రిప్పి, నేలనుం బడఁగఁగొట్టి,

పిండిగాఁ జేసి, చంపితి వీరమునను! 5-58-122

ఆ దశాననుఁ, డనిసేయ నటకు వచ్చి

నట్టి యక్షకుమారుఁ డీ హనుమవలన

హనువు నందిన వార్తను వినియు, మిగులఁ

గ్రుద్ధుఁడై, యుద్ధ దుర్మద బద్ధు నింద్ర

జిత్సమాఖ్య సుతుని నిదేశించె ననికి! 5-58-123

నేను దనుజ సైన్యమును మ్రందించి, దనుజ

పుంగవుని మేఘనాదునిఁ బోరునందు

విగత బలునిగా నొనరించి, మిగుల సంత

సమ్ము నందితి నప్పుడు సమర భువిని! 5-58-124

ఆ మహాబాహు, నతిబలుండయిన యింద్ర

జిత్తును, మదోత్కటుల నురసిలుల వెంట

నిడియు, నెంతయో నమ్మి, జగడ మొనర్పఁ

గాను రావణుండే యంపెఁ గదనమునకు! 5-58-125

అట్టి యింద్రజితుఁడు స్వీయ ధట్ట నాశ

మునుఁ గనియు, నన్ను మార్కొనఁగను నశక్తుఁ

డనను విషయమ్ము నెఱిఁగియుఁ, దాను ననుఁ ద్వ

రితముగాను బ్రహ్మాస్త్ర బంధితునిఁ జేసె! 5-58-126

పిదప నా రాక్షసులు నన్ను పెద్ద త్రాళ్ళ

చేతఁ గట్టియు, దానవ శ్రేష్ఠుఁడైన

రావణుని చెంత కతిబల్మి లాఁగికొనుచుఁ

దీసికొనిపోయి నిలిపిరి తిరముగాను! 5-58-127

దుష్టబుద్ధియౌ పంక్తివక్త్రుండు చూచి,

“పదరి యీ లంక కెందుకు వచ్చితీవు?

దనుజులను నట్టు లెందుకు తునిమినా?” వ

టంచుఁ బ్రశ్నించె నన్నప్పు డాగ్రహమున! 5-58-128

షట్పాది:

అందులకు నేను “ సీతకై యట్టి పనులు

నేను సేసితి” నంచు నంటినయ! యటులె

“దానవేంద్ర! సీతనుఁ జూడఁదలఁచి నీదు

భవనమున కేను నిట్టుల వచ్చి! తేను

వాయునందనుండను! నాంజనేయ నామ

కుఁడగు వానరుండను!” నని నుడివితినయ! 5-58-129

“క్రోఁతినగు నేను శ్రీరామదూత! నటులె

భానుజుని సచివుండను! నేను రామ

దౌత్యమునకయి నీదు చెంతకునుఁజేర

వచ్చితిని రాజ!” యనుచునుఁ బలికితినయ! 5-58-130

“మహిత తేజస్వి, సూర్యకుమారుఁడు నిను

క్షేమ మడిగియు, ధర్మార్థకామములకు

నానుకూల్యమౌ, హితకరమౌ వచనము

నీకు నంపె” నటంచునుం దెలిపితినయ! 5-58-131

“ఉన్నతములైన వృక్షమ్ములున్న ఋశ్య

మూకపర్వతమ్మందునఁ బొదలునపుడు,

రణపరాక్రముండైనట్టి రాఘవునకు,

నాకు మైత్రి చేకుఱె!” నంచు వాకొనియును; 5-58-132

“ప్రభువు రాముండు నా తోడఁ బలికె ’హనుమ!

నాదు భార్యను రాక్షసుం డపహరించె!

తద్విషయమయి సర్వవిధమ్ములుగను

నీవు మాకు సాహాయ్యమందించు’ మంచు! 5-58-133

వాలి వధఁ గూర్చి నే రామభద్రునకును

తెలిపి, ’తద్విషయమ్మున విలువగు తమ

సాయమందింపవలె’ నని, ’సమయముఁ గొన

నర్హుఁ డీ’ వంచుఁ జెప్పితి నధిప, యేను! 5-58-134

వాలి హరియింప సుగ్రీవు ప్రభుత నంత,

నట్టి సుగ్రీవు తోడ మహాప్రభుండు

నైన శ్రీరామచంద్రుండు నగ్నిసాక్షి

గాను సఖ్యమ్ము నందెను ఘనముగాను! 5-58-135

ఆ రఘూత్తముం డనిలోన నద్వితీయ

మైన యేకాశుగముచేత నట్టి వాలిఁ

ద్రుంచి, వానరేంద్రుండునౌ ప్రొద్దుఁగుఱ్ఱఁ

డైన సుగ్రీవు నప్పుడు నధిపుఁ జేసె! 5-58-136

ఇపుడు మేము శ్రీరామక్షితీశునకును

నన్నివిధముల సాహాయ్యమందఁజేయ

వలసియుండుటచేతఁ బవనజు నన్ను

నంపెనయ రాజ, తాను ధర్మానుసృతిని! 5-58-137

వీర వానరుల్ నీ యొక్క వేలములను

నేలఁబెట్టకయ మునుపె నీవు తివిరి

సాదరముగ సీతామహాసాధ్వినిఁ దన

పతికి శ్రీరామునకు నిమ్ము త్వరితముగను! 5-58-138

ఎట్టి వానరుల్, పిలుచుచో ఋభువుల దరి

నరుగఁ గందురో, యట్టి వానరుల మహిమఁ

దెలియనట్టి వారెవ్వరు దివిని, భువినిఁ?

గాన, యోచింపుమయ్య శీఘ్రముగ నీవు! 5-58-139

కీశ రాజైనయట్టి సుగ్రీవుఁ డిటులు

నీదు మ్రోలనుఁ జెప్పఁ బనిచెను నన్ను!”

ననుచు రావణు నెదుట నే ననఁగ, నతఁడు

క్రుద్ధుఁడయి కాల్పఁ జూచెఁ జక్షుశిఖి నన్ను! 5-58-140

భీతకృతుఁడు, దురాత్ముండు, వేల్పుగొంగ

యైన రావణుండును నా మహత్త్వగరిమ

నెఱుఁగకయె, నన్ను సమయింప నెఱచిమేప

రులకు నాజ్ఞప్తి నిచ్చియుఁ బ్రోత్సహించె! 5-58-141

అంత రావణానుజుఁడు, మహామతియును

నౌ విభీషణ నాముఁడు నా విషయముఁ

గూర్చి యా దనుజాధిపుఁ గోరి మిగులఁ

బ్రార్థనము సేసెఁ గరుణ పెంపారఁగాను! 5-58-142

“ఓ యసురవృషభా! యిట్లు చేయఁదగదు!

నీదు నిశ్చయ మడఁపుము! నీతి వీడి,

రాజశాస్త్రవిరుద్ధమార్గమును ననుస

రించుచుంటివి రోషానఁ, బ్రేమ మఱచి! 5-58-143

ఓయి యసురేంద్ర! రావణ! యోయి యగ్ర

జా! యిదేమయ? రాజశాస్త్రములలోన

దూతలను వధించుట యన్న నీతి యేది

యేనిఁ గంటివె? దూత వచించు వచన

మందలి యథార్థమును నీవ యరయుమయ్య! 5-58-144

అతులవిక్రమ! యెంతటి యఘమునైనఁ

జేసినను, దూతలను నెప్డుఁ జిదుమకుండఁ,

దగిన రీతి వైరూప్యమందంగఁజేసి,

పనుపుటే న్యాయమని విధింపఁగఁబడెనయ!” 5-58-145

అనుచు నిటులు విభీషణుం డనఁగ, నపుడు

రావణుఁడు “వీని తోఁకను రగులుచున్న

జ్వాలతోఁ గాల్చివేయుఁడు త్వరితముగ!” న

టంచు రాక్షస భటులకు నాజ్ఞనిచ్చె! 5-58-146

అప్పు డా యానతిని విని యసుర భటులు

నాదు తోఁక కట జనపనార చీర

లఁ, జినిఁగిన నూలు వస్త్రమ్ములను మిగులఁగఁ

జుట్టఁబెట్టిరి కాల్పంగఁజూచుచు వడి! 5-58-147

అటు పిదప సర్వసన్నద్ధులయిన, చండ

విక్రములయిన దనుజులు, వేత్ర, ముష్టి

ఘాతములతోడ మోదుచుఁ, గదలకుండఁ

ద్రాళ్ళతో నాదు పుచ్ఛబంధమ్ముఁజేసి,

కాల్చిరయ తోఁకఁ ద్వరితమ్ముగాను నపుడు! 5-58-148

అంత శూరులౌ దనుజులు, నట్లు కట్టఁ

బడియు, నగ్నిచేఁ జుట్టంగఁబడిన నన్ను,

పట్టణద్వారపుం జేరువకునుఁ గొంచుఁ

బోయి, ననుఁగూర్చి యఱచిరి పురపథమున! 5-58-149

అంత నాదు మహద్రూప మపుడు నేను

చిన్నగాఁ జేసి, బంధంపు స్థితిని వీడి,

పూర్వ మున్నట్టులే యయి, పొంది పరిఘ,

నా దనుజులనుఁ జంపితి నతిరయమున! 5-58-150

పిదప నేను వేగమ్ముగా నా నగరపు

ద్వారము పయికి దుమికియుఁ, బ్రజ్వలించు

నట్టి తోఁకచే, బురుజులు నటులె గోపు

రములఁ గూడిన నగరమ్ముఁ బ్రళయకాల

వహ్ని వలె దహించితి నింత భయములేక! 5-58-151

’లంకయందునుంగల సకలప్రదేశ

ములును బుగ్గియైపోయెను; బుగ్గికాని

స్థలమె లేకుండెఁ; గాన, సీతయును దహన

మయ్యు నుండు’ నటంచు భయమ్ముగలిగె! 5-58-152

’కాలెఁ లంకయ, సీతయుఁ గాలియుండు;

నరమరయె లేదు; రాముని గురుతరకృత

మంతటిని నేను నిట్టులు వ్యర్థముగను

జేసితిని’ నంచు మదిఁ దలఁచితిని మిగుల! 5-58-153

ఈ విధముగ దుఃఖాక్రాంతునై విషాద

పడియు, “జానకియె దహియింపఁబడలే" ద

టంచు నచ్చెరు వంది, కథించుచున్న

చారణుల మంగళకర వచస్సు వింటి! 5-58-154

అచ్చెరువునందఁజేసెడి యట్టి మాట

లన్ని వినిన పిదప వేగ, ’నవని సుతయ

దగ్ధయయియుండ’ దనియెడి తలఁపు, నేను

సుశకునముఁగని యభినవించుకొనినాఁడ! 5-58-155

నాదు తోఁకయె రగులుచున్నను, ననలము

నన్ను దహియింపనేలేదు! నా హృదయము

కూడ సంతుష్టితో నుండె! గాడుపులును

సురభిళమ్ములం బ్రసరించుచుండెనపుడు! 5-58-156

పూర్వ శాకున సఫల సంస్ఫురణవిదిత

సద్గుణోపేత కారణస్థ ఫల సిద్ధి

కలుగు ఋషివాక్యములచేత, ఘనముగాను

సంతసించిన హిత మనస్సహితునైతి! 5-58-157

జానకీ పునర్దర్శన సఫలతఁ గొని,

యామె యనుమతి నందియు, నా పిదప, న

రిష్ట నగమును మఱల దర్శించుకొనియు,

మిమ్ము దర్శించుకొనెడి తమియును నెసఁగ,

నప్పు డెగురుట మొదలిడితయ్య మఱల! 5-58-158

పిదపఁ బవన సుధాకర వీతిహోత్ర

సిద్ధ గంధర్వ సేవిత స్తీర్విమార్గ

మాశ్రయించియు నేనిట నంచితముగ

మిమ్ము దర్శించితయ్య సంప్రీతితోడ! 5-58-159

రాఘవుని ప్రభావముచేతఁ, బ్రస్థితమగు

మీ ప్రతాపమ్ముచేత, సంప్రీతుఁడైన

భానుజుఁడగు సుగ్రీవుని పనుపునఁ జని,

యేన యీ కార్యమును ననుష్ఠించితినయ! 5-58-160

ఇదియు నంతయు నాచేత హితకరముగఁ

జేయఁబడెనయ్య తగినట్లు స్థిరముగాను!

పిదప మీచేత శేష ముత్ప్రేరితముగఁ

జేయఁబడుఁగాక చెలులార స్థిరముగాను!” 5-58-161

[ఇది వాల్మీకి విరచిత ఆదికావ్యమైన శ్రీమద్రామాయణమ్మునకుఁ దెనుఁగు పద్యానువాదమగు మధుర రామాయణములోని సుందరకాండ మందలి యేఁబది యెనిమిదవ సర్గ సమాప్తము]

స్వస్తి